Andere tekenbeetziekten

Andere tekenbeetziekten dan de ziekte van Lyme

Naast de mogelijkheid dat teken verschillende Borrelia stammen bij zich dragen (Borrelia burgdorferi, B. afzelii, B. garinii, B. valaisiana, B. bavariensis en meer) kan een teek besmet zijn met vele andere bacteriën, virussen, parasieten en andere micro-organismen die bij overdracht tot ziekte kunnen leiden. In de meeste gevallen uit zich dit in koorts binnen enkele weken na de tekenbeet.

Chinese onderzoekers vonden bij analyse van harde teken maar liefst 237 verschillende bacteriën die waarschijnlijk via een tekenbeet kunnen worden overgebracht op de gastheer [1]. Dit is dan nog zonder de virussen, parasieten etc. De meeste van die micro-organismen zijn waarschijnlijk niet schadelijk voor de mens, maar in veel gevallen is daar niets of nauwelijks iets over bekend.

Een studie naar 267 teken in de Franse Ardennen screende op 37 pathogenen [17] en daarbij werden in 45% van de teken meerdere pathogenen gevonden. Een recente review studie [Gray, 2024] naar de ziekten die in Centraal en West Europese teken voorkomen, noemen naast Borrelia Burgdorferi s.l, several Babesia species, TBE, Borrelia Myamotoi, Neoeherlichia mikurensis, diverse Rickettsia soorten, Coxiella burnetti, Francisella Tularensis, Bartonella spp, en Spiroplasma ixodetis, en Louping-ill virus.

Andere tekenbeetziekten in Nederland

In Nederland is onderzoek gedaan naar het voorkomen van bepaalde ziekteverwekkers in teken waaruit bleek dat ongeveer de helft van de teken één of meerdere van de onderzochte micro-organismen bij zich draagt [2].

Naast de Borrelia bacterie die bij gemiddeld 29,3% van de teken wordt aangetroffen, werden de volgende mico-organismen gevonden: een andere bacterie (Anaplasma phagocytophilum bij 1%, Borrelia miyamotoi bij 2,3%, Neoehrlichia mikurensis bij 5,4%, Rickettsia helvetica of Rickettsia monacensis bij 22,5%), een parasiet (verschillende Babesia soorten bij 3,5%) en het teken-encefalitisvirus (TBEV/FSME) bij < 0.1% [2,3].

Ook werd gezien dat ruim een derde van de teken die de Borrelia burgdorferi s.l. bij zich draagt óók besmet is met minstens één ander micro-organisme. De besmettingsgraad heeft net als bij de Borrelia bacterie grote lokale verschillen.

Andere ziekteverwekkers die in teken zijn aangetoond zijn Bartonella, Mycoplasma, Francisella/Tularemie en Coxiella (de veroorzaker van Q-koorts). Deze infecties hebben belangrijke andere manieren van overdracht. Over de vraag of Bartonella kan worden opgelopen door een tekenbeet is geen overeenstemming. Wel horen wij regelmatig van patiënten bij wie, naast de ziekte van Lyme, sprake is van een Bartonella-infectie. Meer onderzoek is dringend gewenst.

Naast infecties kan een tekenbeet ook andere aandoeningen veroorzaken. In Nederland komt het alfa-galsyndroom voor: een allergie voor vlees en vleesproducten.

Hoe vaak komen andere tekenbeetziekten voor in Nederland?

Het is niet duidelijk hoe vaak andere tekenbeetziekten dan de ziekte van Lyme bij mensen in Nederland voorkomen. Ze worden vaak niet herkend en de diagnostische mogelijkheden zijn beperkt. Van de meeste van deze tekenbeetziekten zijn in Nederland slechts enkele of geen patiënten gedocumenteerd.

Daarnaast kunnen veel van deze micro-organismen voor symptomen zorgen die onterecht voor de ziekte van Lyme worden aangezien. Meestal wordt er geen onderzoek naar andere tekenbeetziekten gedaan, waardoor ze onder de radar blijven.

De antibioticatabletten die doorgaans bij de ziekte van Lyme worden gebruikt kunnen ook worden ingezet bij Borrelia miyamotoi, neoehrlichiose, anaplasmose en rickettsiose, maar helpen niet tegen bijvoorbeeld babesiose en het TBE-virus.

De Lymevereniging heeft twee onderzoeken die een percentage voor Nederland weergeven:

- Het Ombudsman onderzoek van 2010: 40% van de chronische lymepatienten heeft één of meerdere co-infecties (139/348) [13].

- De Lyme-monitor van 2019: 39% van de Lymepatienten had één of meerdere co-infecties (47% niet onderzocht, 14% wel onderzocht maar niet vastgesteld) (n=1564)​. Bartonella (24%), Babesia (11%), Mycoplasma (9%) en Ehrlichia (8%) werden daarbij het vaakst genoemd [14].

Lees hier meer over de kans om naast een Lyme-infectie met Borrelia een co-infectie te hebben in de internationale literatuur.

Niet iedere beet van een besmette teek leidt tot ziekte

Niet iedere beet van een besmette teek leidt tot een besmetting, en bij de meeste mensen leidt een besmetting vaak niet daadwerkelijk tot klachten of ziekte. Van mensen met een ernstig verstoorde of onderdrukte afweer (immuungecompromitteerd) is bekend dat tekenbeet-infecties ernstig kunnen verlopen. Bij mensen die een andere (tekenbeet)infectie naast de ziekte van Lyme hebben, spreken we van een co-infectie. Sommige co-infecties kunnen de genezing van Lymepatiënten ernstig bemoeilijken.

Onderzoek dat gedaan is naar zes verschillende ziekteverwekkers bij mensen na een tekenbeet, toonde aan dat deze bij ongeveer 1 op de 40 mensen (2,4 - 2,7%) werden gevonden middels een PCR test [2]. De zestien mensen uit het onderzoek die een besmetting hadden opgelopen, werden drie maanden gevolgd en vertoonden geen symptomen. Een PCR test heeft een beperkte gevoeligheid waardoor het werkelijke aantal mensen die een besmetting oplopen waarschijnlijk hoger ligt.

Een review studie waarin 68 studies werden beoordeeld, toonde aan dat van de mensen met een tekenbeetziekte (afhankelijk van de uitgangspopulatie) 1% (bij verdenking op lyme) tot zelfs 42% (bij TBE patienten) andere tekenbeetziekten met zich meedragen. Deze zijn voornamelijk Anaplasmose, TBE en Babesiose [12].

Wat is het effect van het hebben van meerdere tekenbeetinfecties?

Overlap in symptomen

Veel symptomen van tekenbeetziekten worden niet herkent. Er is ook veel overlap in de symptomen tussen de ziekten. Bovendien zijn er neuropsychiatrische symptomen, die wel door patiënten genoemd worden en in literatuur, maar niet formeel door bijvoorbeeld de CDC voor Borreliose [7].

Eén studie [10] geeft met een Sanky-diagram weer hoe de symptomen overlappen (met de kanttekening dat o.i. in dit figuur de neurologische en leversymptomen onderbelicht zijn): https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11598257/figure/tropicalmed-09-00272-f003/

Interactie en dynamiek

Het hebben van meerdere infecties kunnen de symptomen verergeren en bovendien het immuunsysteem verder onder druk zetten. Opportunistische en andere tekenbeteninfecties lijken afwisselend te kunnen reactiveren/opspelen door een niet goed werkend of onderdrukt immuunsysteem. Er is echter niet veel literatuur over.

De TBDWG beschrijft meerdere malen dat een specifieke combinatie van ziekten tot verergering leidt: Borrelia-Babesia leidt tot verergering van de symptomen; Borrelia-Ehrlichia leidt tot ernstiger neurologische symptomen; Anaplasma en Ehrlichia infecties zijn ongunstig voor comorbiditeiten omdat er leukopenie optreedt [18].

Eén review studie concludeert [11]: "Co-infections do not just present diagnostic challenges, but the pathogens might behave synergistically, indifferently or antagonistically within their respective hosts, thus modulating disease severity".

Een studie naar het effect van Borrelia afzelli en TBE in muizen concludeert [8]:

"Co-infected individuals may experience exacerbated symptoms, highlighting the need for a comprehensive understanding through refined animal models. This study advances knowledge of TBD and highlights the importance of exploring co-infection dynamics in host-pathogen interactions".

Een andere studie, over de dynamiek van virale-virale co-infecties onderzocht in fretten, mensen en muizen, schrijft [9]: "Some infections with unique viral copathogens result in reduced pathogenicity, while other viral pairings can worsen disease. The mechanisms driving these dichotomous outcomes are likely variable and have only begun to be examined in the laboratory and clinic."

Effect van Borrelia op het immuunsysteem

Een biochemische studie in mensen naar het immuunsysteem onderdrukkend vermogen van Borrelia, met als effect een vertraagde immuunrespons, ook voor Candida Albicans, concludeert het volgende [15]: "Unravelling the mechanism of B. burgdorferi s.l.-induced inhibition of antigen presentation, via cell entry, TNF receptor I, and RIP1 signaling cascades, explains the difficulty to diagnose the disease based on serology and to obtain an effective vaccine against Lyme borreliosis".

Testen op meerdere infecties

Aan te raden is om multiplex assays voor een aantal opportunistische (o.a. virale) infecties in te zetten, een panel met Borrelia soorten, en een panel met andere tekenbeetziekten, na een tekenbeet met koorts of met blijvende neurologische symptomen na een behandelde tekenbeetinfectie [11, 12].