Babesia is een door teken overgebrachte eencellige parasiet, een protozoa, die de rode bloedcellen die voor zuurstoftransport zorgen, vernietigt [1]. De parasiet wordt overgebracht door dezelfde teek uit de Ixodes familie, die ook Borrelia burgdorferi overbrengt op de mens. Dubbelinfecties met Borrelia bacteriën komen voor. Babesiose is verwant aan malaria (Plasmodium-soorten) en kan soortgelijke klachten geven. Ook overdracht perinataal en door middel van bloedtransfusie en orgaantransplantatie zijn beschreven [9].
Er zijn diverse soorten Babesia, maar niet alle zijn ziekteverwekkend voor de mens of indien ze dat wel zijn, komen ze niet overal voor. Sommige Babesia soorten komen in Nederland wijdverspreid voor doordat ze als bron muizen en hertachtigen hebben en andere hebben als bron edelherten en wisenten/runderen en komen in Nederland daarom lokaal voor [2]. Er zijn van de vijf Babesiasoorten die in Nederland voorkomen, drie soorten in teken aangetroffen: B. divergens, B. microti en B. venatorum (EU1).
De besmettingsgraad van teken in Nederland met Babesia is 3,5% - met name Babesia divergens [3,4]. Na een tekenbeet bedraagt de tijd tot de klachten optreden (incubatietijd), afhankelijk van het soort Babesia, één tot twaalf weken [1,3,4]. Na een bloedtransfusie één tot negen weken.
Babesiose veroorzaakt malaria-achtige klachten en kan hemolytische anemie veroorzaken. Een ernstige vorm van bloedarmoede, die ontstaat door een versterkte afbraak van rode bloedcellen.
Babesia kan persisteren bij patiënten wanneer er bijvoorbeeld ook sprake is van de ziekte van Lyme, er hoge aantallen Babesia-parasieten zijn (hoge parasitemie), of bij patiënten met een niet goed functionerend immuunsysteem (immuungecompromitteerd) [5].
Mensen die immuungecompromitteerd zijn kunnen aan babesiose overlijden, zoals personen die geen milt meer hebben (operatief verwijderd), personen met een hiv-infectie, personen die corticosteroiden of andere immuunonderdrukkende medicijnen gebruiken, personen met een gelijktijdige lymeziekte, en ouderen. Door de hoge parasitemie kan dan massale hemolyse ontstaan.
Babesiose door B. divergens is tot nu toe uitsluitend beschreven bij mensen zonder milt, bij wie de ziekte ernstig verloopt; bij 42% zelfs dodelijk. De milt is een orgaan dat bij babesiose belangrijk is voor het klaren van de infectie door het verwijderen van de geïnfecteerde rode bloedcellen uit de bloedbaan, maar ook macrofagen en 'natural killer cells' zijn van belang. Asymptomatische infecties met B. divergens zijn recentelijk gevonden bij mensen na een tekenbeet.
Infecties met B. microti komen ook voor bij mensen met een intacte milt en kunnen ook bij hen ziekte veroorzaken, maar de ziekte verloopt bij mensen met een goed immuunsysteem vaak minder ernstig [4]. Bij ongeveer 20% van de mensen met een zeer slecht immuunsysteem is de ziekte dodelijk [9].
In Nederland is in 2023 de eerste patiënt met Babesia venatorum officieel beschreven [8]. Deze patiënt kreeg de infectie door een tekenbeet die hij 2 maanden eerder rond zijn huis opliep. Door zijn sterk verminderde weerstand en leven zonder milt werd hij ernstig ziek en opgenomen in het ziekenhuis. Na 155 dagen behandeling met meerdere soorten antibiotica en antiparasitaire middelen was er geen Babesia-DNA meer aantoonbaar in zijn bloed.
Lees hier het nieuwsbericht.
De symptomen van babesiose zijn: koorts, griepachtige verschijnselen, symptomen die passen bij bloedarmoede, vergrote lever en vergrote milt (hepato(spleno)megalie) [3]. Daarnaast dag- en nachtzweten, rillingen, opvliegers, hoesten, kortademigheid, zwakte, uitputting, gebrek aan eetlust, gewichtsverlies, misselijkheid, buikpijn, diarree, hoofdpijn, stijve nek en rug, geelzucht, donkere urine en/of bloed in de urine, angst en angstdromen, verstoorde slaap, stemmingswisselingen, paniekgevoel, vergeetachtigheid, verlaagde bloeddruk, puntbloedingen in de huid (petechiën/purpura).
Complicerende neurologische symptomen kunnen zijn: acute cerebrovasculaire ziekte (beroerte/CVA), flauwvallen (syncope), loopstoornis (ataxie), verwarring (delirium), gezichtsverlies, moeite met focussen, ernstige hoofdpijn, verminderd bewustzijn, zenuwpijn, bevingen (tremoren), duizeligheid en toevallen [7].
Bij ernstig zieken kunnen daarbij nog optreden: congestief hartfalen, ernstige ademhalingsproblemen, bloedstolsels in de vaten, nier- en leverfalen, gescheurde milt, shock en coma [9].
Babesiose kan worden aangetoond met microscopie van dikkedruppel of een bloeduitstrijkje, een QBC-test of gevalideerde PCR-diagnostiek (bij het Amsterdam UMC, locatie AMC en het RIVM). IgG en IgM in serum kunnen bij het RIVM worden aangetoond met IFA. De IgG/IgM-testen hebben grotere waarde als deze in de acute fase en enkele weken later worden gedaan [4].
In Nederland zijn co-infecties van Babesia microti en Borrelia burgdorferi s.l. en Neoehrlichia mikurensis in nimfen gevonden, hetgeen suggereert dat deze drie ook tegelijkertijd met een tekenbeet overgebracht kunnen worden naar mensen [2].
De reden waarom babesiose zo weinig gevonden wordt in Europa, heeft met onbekendheid bij artsen en mogelijk een kortdurend asymptomisch verloop bij gezonde mensen te maken, of de klachten worden onder bijvoorbeeld ‘Lymeziekte’ geschaard, waardoor er niet op gezocht wordt en het onder de radar blijft.
Het is niet meldingsplichtig, maar vanwege de zeldzaamheid dienen het LCI en CIb op de hoogte gesteld te worden [1].
In Europa moet een verdenking op babesiose leiden tot spoedig en zorgvuldig geneeskundig ingrijpen. Vertraging in diagnose en behandeling leidt vaak tot ernstigere symptomen en verkleint de kans op genezing. Met een vroege behandeling zouden dag- en nachtzweten, rillingen, opvliegers, hoesten en kortademigheid al snel minder moeten worden [5]. Babesiose wordt behandeld met antiparasitaire geneesmiddelen en antibiotica, andere antibiotica dan bij de ziekte van Lyme [1].
Er is alertheid nodig op dubbelinfecties met Borrelia of Plasmodiumsoorten. Bij dubbelinfecties kan een Borrelia-infectie ernstiger verlopen omdat Babesia immunosuppressie veroorzaakt. Wanneer een EM zich presenteert met zweten, hoge koorts, en rillingen, zou ook aan Babesia gedacht moeten worden [5]. Na terugkeer uit malariagebieden waarbij zich symptomen voordoen, moet altijd tevens een Plasmodium- en/of Borrelia-infectie worden uitgesloten, dan wel worden meebehandeld [1]. Babesia kan resistentie ontwikkelen tegen de klassieke antimalaria medicijnen en kruiden [5].
Bij normaal gezonde individuen - zonder afweerstoornis - volgt waarschijnlijk zonder behandeling meestal binnen twee tot drie weken een volledig herstel, net als bij Malaria en Ehrlichiose. Bij erg zieke patienten kunnen roterende antimalaria-regimes ingezet worden [5].
Tot 1957/1968 was het slechts een veterinair probleem: Babesia veroorzaakte bij runderen en schapen ‘roodwaterkoorts’, dit is hemolytische anemie. Vanaf 1957 (eerste patiënt in voormalig Joegoslavië) worden Babesia divergens en Babesia bovis als veroorzaker van ernstig verlopende Humane Babesiose bij personen zonder milt beschreven. In 1968 echter werd Babesia microti vastgesteld bij een patiënt met milt op een eiland voor de kust van de Verenigde Staten (VS). Sindsdien zijn in de VS honderden gevallen beschreven van personen, evenwel met een grote geografische spreiding. Veel van deze patiënten hebben een onderliggend lijden waardoor hun weerstand verminderd is (hiv, etc.) [6]. In Europa zijn ongeveer 50 gevallen van babesiose beschreven [2]. Het betrof hier hoofdzakelijk mensen zonder milt, waardoor het verloop veel ernstiger was dan bij de Amerikaanse patiënten.
In Nederland werd in 2023 de eerste persoon met humane babesiose door Babesia venatorum formeel gedocumenteerd [8]. Door het RIVM is aangetoond dat Babesia-geïnfecteerde teken worden aangetroffen bij 4% van de patiënten die zich met een tekenbeet melden bij de huisarts [1].
Bekijk hier het nieuwsbericht “Patiënt met humane babesiose voor het eerst gedocumenteerd in Nederland”.
[1] RIVM LCI richtlijnen Babesiosis | LCI richtlijnen (rivm.nl)
[2] Azagi, A., et al. Circulation of Babesia Species and Their Exposure to Humans through Ixodes Ricinus. Pathogens. 2021; 10(4):386. doi.org/10.3390/pathogens10040386
[3] Hoornstra, D., Sprong, H., Hovius, J., Andere Tekenbeetziekten. Ned Tijdschrift Geneesk nummer 28. 2020;164:D4603,
[4] Door teken overgedragen infectieziekten in Nederland: meer dan de ziekte van Lyme alleen, Montizaan, M., Hoornstra, D., Kremer, K., Wijngaard, van den K., Hovius, J., Sprong. H., TvI2, 15, 2020
[5] Horowitz, R.I., How can I get better?, An action plan for treating resistant Lyme and chronic disease, 2017
[6] Mylonakis E. When to suspect and how to monitor babesiosis. Am Fam Physician. 2001 May 15;63(10):1969-74. PMID: 11388711.
[7] Locke S., O'Bryan J., Zubair A.S., Rethana M., Spichler Moffarah A., Krause P.J., Farhadian, S.F., Neurologic Complications of Babesiosis, United States, 2011–2021, Emerg Infect Dis. 2023 Jun; 29(6): 1127–1135. doi: 10.3201/eid2906.221890
[8] Spoorenberg N, Köhler CF, Vermeulen E, Jurriaans S, Cornelissen M, Persson KEM, et al. Autochthonous human babesiosis caused by Babesia venatorum, the Netherlands. Emerg Infect Dis. 2024 Sep [date cited]. https://doi.org/10.3201/eid3009.24055. DOI: 10.3201/eid3009.240556. Original Publication Date: August 14, 2024. These authors contributed equally to this article.
[9] IDSA 2020 Guideline on Diagnosis and Management of Babesiosis https://www.idsociety.org/practice-guideline/babesiosis/
We hopen van harte dat je (een beetje) geholpen bent met onze informatie. Stichting Tekenbeetziekten is een ongesubsidieerde vrijwilligersorganisatie en deze website kan alleen maar bestaan bij gratie van donateurs. Jij kunt ervoor zorgen dat deze informatie betrouwbaar en up-to-date blijft door een kleine gift over te maken of ons te machtigen eens of tweemaal per jaar een vast bedrag van je bankrekening af te mogen schrijven. Waarvoor alvast veel dank.
