Omdat Borrelia miyamotoi eigenlijk een wat vreemde eend in de ‘Borreliabijt' is, geven we eerst wat algemene informatie over deze Borrelia soort.
Borrelia miyamotoi werd in 1995 ontdekt in Japan. Deze bacterie wordt meestal ingedeeld bij de relapsing fever Borrelia’s en hoort officieel dus niet bij de Borrelia burgdorferi sensu lato groep, die de ziekte van Lyme kunnen veroorzaken. De Borrelia miyamotoi is het meest verwant aan Borrelia lonestari die in de VS de ‘controversiële’ Master’s disease veroorzaakt, een op Lyme lijkende ziekte.
Borrelia miyamotoi komt in grote delen van Europa, Azië en de VS voor in harde teken. Vaak is het percentage besmette teken aanzienlijk hoog (maar gemiddeld 2 - 3x minder dan Borrelia burgdorferi s.l. soorten) en er is dus sprake van een significant risico. Een Poolse studie laat zien dat ruim 5% van de muizen in stadsparken, bermen en tuinen in Warschau geïnfecteerd is met Borrelia miyamotoi [1]. Hoe dit elders in Polen en andere Europese landen is, is niet bekend, maar het is niet uit te sluiten dat de situatie elders in Polen en de rest van (delen in) Europa vergelijkbaar is; Borrelia miyamotoi wordt ook in Nederland relatief vaker aangetroffen in op kleine knaagdieren (waaronder muizen) gevonden teken.
Er komen steeds meer voorbeelden van patiënten die flink ziek worden van deze bacterie, ondanks dat hun afweersysteem in orde lijkt, en soms gaat het dan ook om chronische infecties. In 10-15% van de gevallen lijkt er sprake te zijn van een – meestal afwijkende – Erythema Migrans (EM). Of zo’n sporadisch optredende EM toegeschreven kan worden aan Borrelia miyamotoi of aan een niet gedetecteerde Borrelia mix-infectie is nog steeds onderwerp van discussie. (Statistisch gezien is dit aannemelijk omdat B. burgdorferi s.l. meer voorkomt, maar B. miyamotoi door de hogere bloedconcentratie eerder opvalt.)
Het vermoeden is momenteel dat die sporadische EM’s bij B. miyamotoi-besmetting veroorzaakt worden door niet-gedetecteerde B. burgdorferi s.l. mix-infecties, of misschien door een stofje van de teek, en dus niet door B. miyamotoi. Het lijkt erop dat B. miyamotoi wat betreft onderzoek en de medische praktijk van alledag een ondergeschoven kindje is. Mede daardoor wordt de indruk gewekt dat deze bacterie in ons land maar zelden voorkomt, terwijl 2,3 % van onderzochte nimfen het bij zich draagt! [2]
Meer onderzoek is noodzakelijk om tot een reëel en betrouwbaar beeld te komen van het voorkomen van Borrelia miyamotoi in teken en de ziekte die wordt veroorzaakt door deze bacterie, bij mensen.
Borrelia miyamotoi wordt transovarieel overgebracht, wat betekent van de moederteek op de larven. Bij B. burgdorferi s.l. neemt men aan dat dit zelden voorkomt. Dit betekent dat ook rekening gehouden moet worden met mogelijke overdracht van een besmette (mensen-)moeder op haar ongeboren kind.
Het klachtenbeeld: griep-achtige klachten (koorts, spierpijn, vermoeidheid, hoofdpijn, braken), soms een EM, met soms terugkerende koortsepisoden op basis van recidiverende spirochetemiën [5]. Dit zou je kunnen omschrijven als een uitbraak in hoge aantallen spirocheten in korte tijd, een spirochetenstorm. Dit gaat gepaard met een trombocytopenie (een tekort aan bloedplaatjes) en leverenzymstoornissen, wat typisch is voor het ziektebeeld. Ook worden neurologische klachten (duizeligheid, verwardheid, concentratieproblemen, zowel met en zonder meningitis en/of encephalopatie) beschreven [5]. De incubatietijd (tijd van besmetting tot klachten) is 1-3 weken.
De diagnose van Borrelia miyamotoi is zeker niet standaard en stuit op dezelfde problemen als de diagnose op andere Borrelia soorten. Meer onderzoek op dit gebied is nodig.
Diagnosemogelijkheden volgens de literatuur:
Onduidelijk is in hoeverre en welke testen in de praktijk daadwerkelijk worden ingezet. Testen zijn zeker niet algemeen beschikbaar en niet betrouwbaar.
Let op: Bij klachten door Borrelia miyamotoi na een tekenbeet zal men eerder aan de ziekte van Lyme denken en gebruik maken van diagnostische tests op Lyme (tweestaps protocol) (en daar behoort B. miyamotoi niet toe). Deze zal bij aanwezigheid van B. miyamotoi meestal een negatieve uitslag geven. Alleen als toevallig de juiste combinatie van tests in het tweestaps protocol gebruikt wordt, is het mogelijk dat B. miyamotoi gedetecteerd wordt. In andere gevallen zal men een feitelijk fout-negatieve uitslag krijgen wat mede door het doorgaans ontbreken van een EM een duidelijk risico is.
Testen voor B. miyamotoi zijn nog in ontwikkeling, zijn veelal niet gevalideerd en worden meestal niet vergoed door zorgverzekeraars. Opties zijn:
Voor de behandeling van Borrelia miyamotoi worden dezelfde antibioticakuren gebruikt als bij de ziekte van Lyme.
De informatie op deze pagina is zeker niet compleet, want helaas ontbreekt nog veel kennis over Borrelia miyamotoi of de informatie is tegenstrijdig. Dat geldt voor de symptomen, de bruikbaarheid van diagnostische tests en de mate waarin de ziekte bij mensen voorkomt.
Het beeld wordt mede gecompliceerd door het voorkomen van meerdere B. miyamotoi varianten en het regelmatig voorkomen in teken van mix-infecties met B. burgdorferi s.l. soorten (die misschien niet altijd gedetecteerd worden). IDSA-onderzoekers stellen voorlopig dat het om een zeldzame, voor gezonde personen ongevaarlijke en makkelijk te behandelen ziekte gaat. Deze mening wordt in grote lijnen door onderzoekers in Nederland gedeeld [4]. Publicaties uit vooral Rusland laten een heel ander beeld zien [5].
In dit item van EenVandaag (AVROTROS) van 19 april 2018 deelt Maarten zijn ervaring met een tekenbeet. Hij veranderde in een paar dagen van topfit naar een patiënt. Vervolgens werd hij negatief getest op de ziekte van Lyme. Gelukkig gingen er - door zijn hoge koorts - hier en daar belletjes rinkelen en werd gedacht aan een andere tekenbeetziekte. De boosdoener bleek een andere bacterie dan de Borrelia burgdorferi, de enige bacterie waar normaal op wordt getest.
[1] Gryczyńska A, Sokół M, Gortat T, Kowalec M. Borrelia miyamotoi infection in Apodemus spp. mice populating an urban habitat (Warsaw, Poland). Int J Parasitol Parasites Wildl. 2021 Feb 1;14:138-140. doi: 10.1016/j.ijppaw.2021.01.009.
[2] Wagemakers A, Jahfari S, de Wever B, Spanjaard L, Starink MV, de Vries HJC, Sprong H, Hovius JW. Borrelia miyamotoi in vectors and hosts in The Netherlands. Ticks Tick Borne Dis. 2017 Mar;8(3):370-374. doi: 10.1016/j.ttbdis.2016.12.012. Epub 2016 Dec 30.
[3] Reiter M, Stelzer T, Schötta AM, Markowicz M, Leschnik M, Harsch A, Reiß E, Kneusel RE, Stockinger H, Stanek G. Glycerophosphodiester Phosphodiesterase Identified as Non-Reliable Serological Marker for Borrelia miyamotoi Disease. Microorganisms. 2020 Nov 24;8(12):1846. doi: 10.3390/microorganisms8121846.
[4] Wagemakers A, Staarink PJ, Sprong H, Hovius JW. Borrelia miyamotoi: a widespread tick-borne relapsing fever spirochete. Trends Parasitol. 2015 Jun;31(6):260-9. doi: 10.1016/j.pt.2015.03.008. Epub 2015 Apr 16.
[5] Platonov AE, Karan LS, Kolyasnikova NM, Makhneva NA, Toporkova MG, Maleev VV, Fish D, Krause PJ. Humans infected with relapsing fever spirochete Borrelia miyamotoi, Russia. Emerg Infect Dis. 2011 Oct;17(10):1816-23. doi: 10.3201/eid1710.101474.
We hopen van harte dat je (een beetje) geholpen bent met onze informatie. Stichting Tekenbeetziekten is een ongesubsidieerde vrijwilligersorganisatie en deze website kan alleen maar bestaan bij gratie van donateurs. Jij kunt ervoor zorgen dat deze informatie betrouwbaar en up-to-date blijft door een kleine gift over te maken of ons te machtigen eens of tweemaal per jaar een vast bedrag van je bankrekening af te mogen schrijven. Waarvoor alvast veel dank.
