Historie

De ontdekking van de ziekte van Lyme

Tijdens een congres van de Zweedse Vereniging voor Dermatologie presenteerde dermatoloog Arvid Afzelius (1857–1923) een onderzoek naar een uitbreidende, ringvormige huiduitslag die hij had waargenomen. Hij publiceerde zijn werk 12 jaar later en speculeerde dat de uitslag het gevolg was van een beet van de Ixodes-teek. Deze uitslag staat nu bekend als Erythema Migrans (EM), een vroege indicatie van de ziekte van Lyme.

In 1922 beschreven twee Franse geneesheren (Garin en Bujadoux) een verlamming die door een tekenbeet werd veroorzaakt.

In de jaren ‘40 en ‘50 van de vorige eeuw werd penicilline erkend als een effectieve behandeling van een EM.

In het Amerikaanse plaatsje “Old Lyme” dat midden in de bossen ligt in de staat Connecticut, brak in 1975 een epidemie uit van gewrichtsaandoeningen. Veel patiënten waren door een teek gebeten voordat de symptomen uitbraken. Hierdoor verkreeg het stadje internationale bekendheid als naamgever van de ziekte van Lyme.

In 1982 ontdekte Willy Burgdorfer (1925–2014) spirocheten in de ingewanden van teken. Dit was een bevestiging van wat men al had gedacht. In 1983 toonde Johnson aan dat het hier ging om een nieuwe soort van het geslacht Borrelia en gaf, als eerbetoon, de bacterie de naam Borrelia Burgdorferi.

Willy Burgdorfer bezig met onderzoek naar teken, 1954. Bron: Rocky Mountain Laboratories, National Institutes of Health

Willy Burgdorfer is ook te zien in de film Under Our Skin. Met Nederlandse ondertiteling verkrijgbaar in onze webshop, zonder ondertiteling te vinden op YouTube. Hij was jarenlang erelid van de Deutsche Borreliose Gesellschaft DBG.

In 1989 werd er in Nederland voor de eerste keer verslag gedaan over de ziekte van Lyme door de Vereniging voor Infectieziekten.

Is de bacterie in een lab gemaakt?

Er wordt wel eens gezegd dat de Borrelia bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt in de jaren '40-'50 van de vorige eeuw ontstaan of gemaakt zou zijn bij Duits of Amerikaans biowapen onderzoek, of dat deze bacterie slechts sinds kort in teken voorkomt. Dit is allebei onjuist.

Op basis van o.a. genetisch onderzoek denkt men dat de Borrelia familie zeker 60 miljoen jaar oud is en in nauwe samenhang met bepaalde teken en diverse gastheren (o.a. reptielen, vogels en zoogdieren) geëvolueerd is. Er bestaan vele Borrelia varianten die over een groot deel van de wereld verspreid zijn en waarvan de meeste op basis van genetisch onderzoek al zeer oud moeten zijn. Via onderzoek van teken afkomstig van museumdieren weten we zeker dat de Borrelia bacterie ook al meer dan een eeuw geleden voorkwam in teken, zowel in Amerika als Europa.

Ötzi de Iceman uit de Alpen

In diverse Europese landen waren er al een eeuw geleden sporadisch meldingen van ziektegevallen die sterk op de ziekte van Lyme lijken. Sommige onderzoekers denken dat de ziekte al veel eerder in zowel Europa als Amerika (af en toe) voorkwam maar in de meeste gevallen valt dat niet te bewijzen.

Het oudste gedocumenteerde geval van een Borrelia infectie is Ötzi de Iceman, die 5300 jaar geleden in de Italiaanse Alpen verongelukte en in 1991 als natuurlijke mummy werd gevonden.

Via DNA onderzoek is vastgesteld dat Ötzi geïnfecteerd was met een Borrelia variant die nauw verwant is aan de huidige Borrelia burgdorferi s.s. Of er ook sprake was van Lyme symptomen is niet met zekerheid vast te stellen, maar er zijn wel aanwijzingen voor [1,2].