De ziekte van Lyme komt ook voor bij honden, en in mindere mate ook bij paarden, katten en vee. Daarentegen raken in het wild levende zoogdieren en vogels niet-waarneembaar geīnfecteerd en dienen als reservoir voor de Borrelia bacterie. De ziekte van Lyme speelt bij honden geen grote rol vergeleken met andere tekenbeetziekten. Sinds de jaren ’80 zien we een toename van het aantal Lyme-infecties bij zowel honden als mensen.
De veroorzaker van de ziekte van Lyme is de Borrelia bacterie. Deze wordt overgedragen door een beet van een geïnfecteerde teek. Algemeen wordt aangenomen dat de kans op besmetting laag is gedurende de eerste 12 uur van de beet, daarna loopt het risico op besmetting exponentieel op. Ook een sterke reactie van het immuunsysteem op de aanwezigheid van de bacterie, kan de ziekte veroorzaken.
Bij honden beperkt de ziekte van Lyme zich meestal tot de gewrichten en veroorzaakt lusteloosheid. Ernstiger en zeldzamer zijn klachten aan het hart, de nieren en de hersenen.
Symptomen van de ziekte van Lyme bij honden
De ziekte van Lyme uit zich bij honden voornamelijk als acute of subacute artritis. De acute vorm kan voorbijgaand van aard zijn, maar kan in sommige gevallen ook terugkeren. Het dier vertoont plotselinge kreupelheid en soms tekenen van ernstige pijn; vaak zijn de gewrichten gezwollen, warm en pijnlijk bij passief bewegen. De kreupelheid ontstaat gemiddeld 2-5 maanden na een tekenbeet. Erythema Migrans (EM, ronde kring) wordt zelden gezien bij honden.
Een EM komt bij een hond maar zelden voor
Een diagnose gebaseerd op klinische symptomen is vaak nog twijfelachtig, want er zijn een aantal andere ziekten, zoals immuun–gemedieerde ziekten en reumatoïde artritis, die kreupelheid en pijn veroorzaken bij honden.
Een positieve antistoffentest alleen vertelt heel weinig. Veel honden met een hoge waarde hebben geen klinische symptomen. De aanwezigheid van een specifieke antistof (IgM) is een goede indicator van recente infecties, maar in geval van de ziekte van Lyme houden de IgM-antistoffen aan. De diagnose van de ziekte van Lyme wordt versterkt door een goede respons op behandeling met antibiotica, maar ook andere besmettelijke ziekten met verschijnselen als de ziekte van Lyme, zoals ehrlichiose, bartonellose, anaplasmose en rickettsiose reageren op antibiotica.
Niet één, maar héél veel teken in een hondenpoot
Bij honden wordt de ziekte van Lyme met een antibioticum behandeld. Dit moet gedurende drie of vier weken gegeven worden. Hoewel een gunstig effect gezien kan worden na enkele dagen behandelen, moet de behandeling afgemaakt worden. De lange duur van de therapie wordt mede toegepast vanwege de zeer trage vermenigvuldigingsfactor van de Borrelia bacterie.
Honden reageren heel goed op de antibioticabehandeling; ook bij een nieuwe behandeling die noodzakelijk is bij een terugval of herbesmetting. Volledig herstel is te verwachten bij de meerderheid van de honden. Sommige honden herstellen spontaan zonder een antibioticabehandeling.
De veroorzaker van babesiose is de eencellige parasiet Babesia canis.
De ziekte wordt overgedragen door een beet van een geïnfecteerde Dermacentor teek (zie afbeelding vrouwtje en mannetje). De bijnaam van deze teek is de 'hondenkiller' teek. Onbehandelde honden overlijden vrijwel allemaal aan deze ziekte. De afgelopen jaren is babesiose voorgekomen bij een aantal honden die niet buiten Nederland geweest waren.
Dermacentor teek, vrouwtje en mannetje
Babesiose is dus niet meer een ziekte die uitsluitend voorkomt bij honden van vakantiegangers naar Zuid-Europa. Het gevaar voor besmetting is in de Zuid-Europese landen vele malen groter dan in Nederland, maar ook besmetting in ons eigen land is mogelijk.
Na besmetting zijn de eerste verschijnselen te verwachten na 2-4 weken. De parasieten nestelen zich in de rode bloedcellen, waardoor deze openbarsten (hemolyse). Honden met een Babesia-infectie ontwikkelen daardoor bloedarmoede.
Bij het verdere verloop van de ziekte kunnen allerlei verschillende symptomen optreden, afhankelijk van de organen die beschadigd raken.
De hierboven genoemde combinatie van verschijnselen maken dat je moet denken aan een Babesia-infectie, zeker wanneer de hond enkele weken daarvoor in een Zuid-Europees land geweest is.
De combinatie van verschijnselen kan echter ook door andere ziekten veroorzaakt worden. Een voorbeeld is Immuungemedieerde Hemolytische Anemie (IMHA). Verder onderzoek is dus nodig om vast te stellen of er werkelijk sprake is van babesiose, of dat er een andere oorzaak is.
De behandeling bestaat uit 2 injecties van een anti-parasieten middel met een tussentijd van zo’n 10 dagen. In milde gevallen is dit voldoende. Vaak is de toestand van het dier ten gevolge van de bloedarmoede zo ernstig dat een bloedtransfusie noodzakelijk is.
Als babesiose op tijd ontdekt wordt, kan het goed genezen worden. Bij niet tijdige behandeling is het sterftepercentage hoog. Als de hond de ziekte dan overleeft, blijven er helaas vaak chronische verschijnselen bestaan zoals:
Aan deze problemen overlijden alsnog veel honden.
Teken kunnen ook andere of meerdere ziekteverwekkers naar honden overdragen, zoals Ehrlichia canis, Bartonella spp., Anaplasma phagocytophilum en Rickettsia rickettsi. Deze geven klachten die lijken op de ziekte van Lyme, zoals kreupelheid en artritis. Ook kan het TBE-virus overgedragen worden via teken. Voor een overzicht van de ziektes bij honden die door teken worden overgedragen kan men terecht bij de richtlijn van de ESCCAP (European Scientific Councel Companion Animal Parasites).
Niet alle van deze ziekteverwekkers worden overgedragen door de Ixodes ricinus teek (schapenteek) die in Nederland veel voorkomt. Ehrlichia wordt in Europa waarschijnlijk alleen overgedragen door Rhipicephalus sanguineus teken, die in het algemeen liever in Zuid en Oost Europa vertoeven en maar af en toe in Nederland aangetroffen worden.
Maatregelen die helpen om tekenbeten en de ziekte van Lyme bij een hond te voorkomen:
Gebruik van tekenwerende middelen. Informeer bij uw dierenarts voor geschikte middelen, passend bij uw huisdier. Zowel natuurlijke manieren van preventie als andere middelen. Over gebruiksveiligheid van de verschillende middelen is ons niets bekend. Ons advies: lees altijd de bijsluiter, volg het advies voor het gebruik en de dosering en neem bij twijfel contact op met een dierenarts.
Doe een tekencheck en verwijder teken direct. Hiervoor zijn veilige tekenverwijderaars verkrijgbaar in onze webshop.
Vaccinatie van de hond: vaccinaties tegen de ziekte van Lyme bestaan, maar worden niet als de eerste mogelijkheid tot preventie gezien. Het gebruik van Borrelia vaccins is controversieel gezien de aanwezigheid van diverse Borrelia soorten in het veld, en het feit dat sommige vaccins alleen tegen Borrelia Burgdorferi s.s. bescherming bieden (dus niet tegen Borrelia Burgdorferi s.l.), er boosters nodig zijn om werkzaam te blijven en omdat de werking van de vaccins op verwachtingen is gebaseerd, maar niet daadwerkelijk bewezen. De WSAVA richtlijn raadt aan alleen te vaccineren bij honden die een hoog risico hebben op tekenbeten, die wonen in gebieden met veel teken of deze bezoeken, of waar de ziekte endemisch is (World Small Animal Veterinary Association, WSAVA, vaccinatie richtlijn, tabel p.17.)
Veterinair Laboratorium Nederland
Een gespecialiseerd laboratorium voor dieren in Duitsland is Vetalab GmbH
Petruccelli, A.; Ferrara, G.; Iovane, G.; Schettini, R.; Ciarcia, R.; Caputo, V.; Pompameo, M.; Pagnini, U.; Montagnaro, S. Seroprevalence of Ehrlichia spp., Anaplasma spp., Borrelia burgdorferi sensu lato, and Dirofilaria immitis in Stray Dogs, from 2016 to 2019, in Southern Italy. Animals 2021, 11, 9.
Een onderzoek onder 1.023 honden in de regio Campania in Zuid-Italië naar de aanwezigheid van verschillende door teken overgedragen bacteriën.
We hopen van harte dat je (een beetje) geholpen bent met onze informatie. Stichting Tekenbeetziekten is een ongesubsidieerde vrijwilligersorganisatie en deze website kan alleen maar bestaan bij gratie van donateurs. Jij kunt ervoor zorgen dat deze informatie betrouwbaar en up-to-date blijft door een kleine gift over te maken of ons te machtigen eens of tweemaal per jaar een vast bedrag van je bankrekening af te mogen schrijven. Waarvoor alvast veel dank.
